رنگ بر رنگ و معجزه فرش معاصر اُوِرداید
فرش اُوِرداید یکی از آن اسم‌های جدیدی است که در سال‌های اخیر به گوشمان خورده و مدام این سؤال را برای ما ایجاد کرده که اصلاً اُوِرداید یعنی چه و این فرش‌های معروف چه شکلی هستند؟ فرش‌های اورداید ویژگی‌های منحصربه‌فرد بسیاری دارند که سعی داریم در این مقاله از مگزییین آن‌ها را بررسی کنیم. اگر شما هم فرش اورداید را به‌عنوان یکی از گزینه‌های خریدتان مدنظر دارید، حتماً پیش از خرید این مقاله را بخوانید.
کلمه اُوِرداید یعنی چه؟
واژه اُوِرداید صورت فارسی نوشته شده کلمه انگلیسی Overdyed به معنی چندین بار رنگ شده است. فرایند رنگرزی الیاف فرش فرایندی جذاب و درعین‌حال پیچیده است. چنانچه استادکاری ماهر و کاربلد باشد می‌تواند با تکنیک‌های رنگرزی جلوه‌هایی شگفت روی قالی ایرانی پدید آورد.
قالی اُوِرداید به چه فرش‌هایی گفته می‌شود؟
قالی‌های اورداید ازجمله آثار مدرنی هستند که در سال‌های اخیر طراحی و روانه بازارهای داخلی و خارجی شده‌اند. این قالی‌ها در مجموعه فرش حیدریان در کالکشنی با همین نام ارائه شده‌اند. علت نام‌گذاری این قالی‌ها به نام اُوِرداید، شیوه خاص رنگرزی آن‌ها است. در این شیوه پس‌ازآن که یک فرش به شیوه سنتی خلق و آماده شد، برای بار دوم و به‌طورکلی رنگرزی می‌شود. در این فرایند الیاف یک فرش پیش از آنکه بافته شود بر اساس نقشه و ترکیب رنگی‌ای که آن فرش دارد، دسته‌دسته و به‌طور جداگانه به رنگ‌های مختلف درمی‌آیند. در مرحله بعد فرش بافته شده و هر رنگ در جای خود قرار می‌گیرد و به‌این‌ترتیب نقش فرش پدید می‌آید. سپس نوبت به اُوِرداید کردن فرش می‌رسد و این یعنی هر فرشی که بافته و آماده شده به‌جز رنگرزی اولیه‌اش که مانند همه قالی‌های ایرانی است، از یک رنگرزی ثانویه نیز برخوردار می‌شوند. این رنگرزی ثانویه، یک لایه منوکروم (تک‌رنگ) شفاف به همه پرزهای فرش اضافه می‌کند.
قالی اُوِرداید در مجموعه فرش حیدریان
قالی‌های اُوِرداید فرش حیدریان نمونه‌هایی عالی و بی‌نظیر از فرش‌های معاصر هستند. در این فرش‌ها قالی‌های اصیل و باکیفیت ایرانی از میان فرش‌های کهن و در حال فراموشی انتخاب می‌شوند. بخش‌هایی از آن‌ها که کیفیت خوبی دارد، گزینش شده، بریده می‌شود تا در کنار برش‌هایی از دیگر قالی‌ها، یک فرش جدید و نو را پدید آورد و به‌این‌ترتیب جانی دوباره به خود بگیرد. طراحی فرش‌های اُوِرداید حیدریان توسط هنرمندان حرفه‌ای صورت می‌گیرد و روند آن به این صورت است که نخست هماهنگی بین نقوش فرش‌های کهن که به آن‌ها فرش‌های مادر گفته می‌شود، بررسی می‌شود و پس از تأیید یک نقش‌مایه اصلی نو که ممکن است انار، برگ، دست، کفتان و … باشد متناسب با سایر ویژگی‌های قالی برای آن طراحی می‌شود و درنهایت با عناصری چون کالی گرافی و بازی‌های رنگی به این فرش‌ها رنگ و رویی نو و متفاوت بخشیده می‌شود.
قالی‌های اُوِرداید، آثار هنری پست‌مدرن
هنر پست‌مدرن معروف است به ساختارشکنی و تلفیق سنت و مدرنیته. دو شیوه‌ای که از ابتدای پیدایش هنر پست‌مدرن همواره توسط هنرمندان برای خلق آثار جدید به کار گرفته شده عبارت‌اند از کلاژ و اسمبلاژ. در این دو شیوه هنرمندان بخش‌هایی از آثار مختلف هنری را از بستر اصلی‌شان جدا می‌کنند و در بستری جدید کنار هم قرار می‌دهند و طرحی نو پدید می‌آورند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های طراحی قالی‌های اورداید آن است که ساختاری چندتکه دارند و نقش‌مایه‌های چندگانه دارند. در این قالی‌ها دو سری نقش‌مایه وجود دارد: نقش‌مایه‌های کلان و خُرد. نقش‌مایه‌های کلان قالی از طریق برش فرش‌های مختلف و اسمبلاژ آن‌ها کنار هم پدید می‌آیند و نقش‌مایه‌های خرد نیز همان طرح‌هایی هستند که از قبل در متن هر یک از بخش‌های قالی‌های اولیه بافته شده‌اند. کنار هم قرار دادن بخش‌هایی از قالی‌های کهن و پدید آوردن تصویری نو، نمونه‌ای از شیوه کلاژ و دوختن آن‌ها به هم و پدید آوردن فرشی نو، نمونه‌ای از شیوه اسمبلاژ است. به‌این‌ترتیب خالقان قالی‌های اُوِرداید هنر پست‌مدرن را با قالی کهن ایرانی ترکیب کرده‌اند و فرش‌های جدید پدید آورده‌اند که در عین کاربردی بودن، اثر هنری نیز هستند.
فرش مدرن اُوِرداید، دوستدار محیط‌زیست
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، فرش اُوِرداید از برش قطعاتی از فرش‌های کهن و دوختنشان به هم پدید می‌آید. این عمل که نمونه‌ای مثال‌زدنی و عالی از بازیافت است، نشان می‌دهد که ماهیت این فرش‌ها تا چه حد دوستدار زمین است. می‌دانیم که برای خلق هر فرش انرژی بسیاری صرف می‌شود. از پرورش دام و تولید پشم گرفته تا ریسندگی و شستشو و رنگرزی و بافت و … همه و همه مراحلی انرژی بر هستند که تکرار بی‌رویه آن‌ها می‌تواند به محیط‌زیست آسیب بزند. چنانچه ما بتوانیم با جدا کردن بخش‌های سالم قالی‌های کهن و دوباره جان دادن به آن‌ها، اثری نو مثل قالی‌های اُوِرداید خلق کنیم گامی بزرگ در خدمت به محیط‌زیست برداشته‌ایم.
قالی جذاب اورداید و حمایت از میراث فرهنگی
این روزها بسیاری از افراد دوست دارند فرشی را در محیط خانه و کارشان پهن کنند که مدرن باشد. اما بد نیست اگر بتوانید کنار این زیبایی‌شناسی معاصر، از فرهنگ گذشته‌مان نیز حمایت و حراست کنیم. قالی اُوِرداید فرش حیدریان نمونه‌ای از قالی‌های مدرنی است که علاوه بر بهره‌مند بودن از اصالت فرش‌های کهن ایرانی با نقش‌مایه‌های جدید هنر ایرانی نظیر المان‌های ساده‌ای چون انار، برگ، کفتان و … و کالی گرافی ایرانی آراسته شده‌اند تا در عین داشتن اصالت به فضاهای ما رنگ و رویی مدرن ببخشند و متناسب با سبک زندگی معاصر باشند.
فرش اُوِرداید راهکاری مقرون‌به‌صرفه برای داشتن فرش دستباف
خیلی از ماها دوست داریم که فرش دستباف را وارد سبک زندگی‌مان کنیم چراکه فرش دستباف ایرانی با هویت ما گره خورده است. اما از طرفی هم می‌دانیم که هزاران ساعت صرف وقت برای خلق یک قالی مستلزم صرف هزینه‌ای است که شاید این روزها برای همگان میسر نباشد. اما در مواجهه با قالی‌های اورداید ما با فرش‌هایی سروکار داریم که هزینه بافتشان، سال‌ها پیش‌ازاین (توسط مالکان اولیه فرش‌های مادر قالی‌های اورداید) پرداخت شده و امروز ما فقط هزینه‌ای اندک برای کلاژ و رنگرزی دوباره‌شان را پرداخت می‌کنیم که در مقابل داشتن یک فرش دستباف، به نظر معامله‌ای فوق‌العاده می‌رسد.
سخن آخر
فرش اورداید، یکی از فرش‌های بی‌نظیر معاصر است که در عین کاربردی بودن، زیبا، حامی فرهنگ و محیط‌زیست نیز هست. نمونه‌های متعددی از این فرش‌ها در طرح‌ها، رنگ‌ها و اندازه‌های مختلف در مجموعه حیدریان خلق می‌شود که در شعب مختلف این مجموعه قابل بازدید و خرید است.
