روتختی سنتی و معرفی انواع روتختی‌های صنایع دستی
امروزه استفاده از صنایع دستی و منسوجات سنتی در چیدمان و دکوراسیون داخلی خانه و مخصوصا اتاق خواب مورد توجه بسیاری از افراد خوش‌ذوق قرار گرفته است. این محصولات نیز در کنار روتختی رایج صنعتی جایگاه ویژه‌ای یافته‌اند.
استفاده از روتختی‌های سنتی و صنایع دستی علاوه بر زیبایی هنری و القای حس صمیمیت در محیط به عنوان جلوه‌ای از فرهنگ و هنر و تاریخ کشور است. این امر گامی مؤثر در حمایت از هنرمندان و فعالان در این زمینه و کمک به حفظ میراث فرهنگی معنوی شمرده می‌شود.
در این مطلب از مگزییین سعی کردیم محصولات رایج صنایع‌دستی که قابلیت استفاده به عنوان روتختی دارند را معرفی کنیم. اگر درصدد خرید روتختی صنایع دستی هستید می‌توانید از این محصولات بهره ببرید.
تاریخچه منسوجات سنتی
قدمت نساجی سنتی در ایران طبق شواهد تاریخی متعدد به بیش از هشت هزار سال قبل می‌رسد. امروزه نیز نشانه‌های ریشه عمیق این صنعت در بین مردم نقاط مختلف کشور به شکل وسایل و تکنیک‌های متنوع پارچه‌بافی سنتی با کاربردهای گوناگون مانند لباس، زیرانداز، روانداز، پرده، دیوارکوب، رومیزی، روتختی و… نمود یافته است.
روتختی‌های صنایع دستی را می‌توان در دو دسته کلی قرار داد. یکی زمینه و پارچه روتختی به عنوان یک محصول سنتی مانند ترمه، نمد، شمد، و… بافته و پرداخته می‌شود. در دیگری با استفاده از تکنیک‌های هنری مانند چاپ دستی، سوزن‌دوزی، پته‌دوزی، سرمه‌دوزی و… نقوش و طرح‌های تزئینی روی پارچه‌های ابریشمی، پشمی یا پنبه‌ای موجود ایجاد می‌گردد.
در ادامه برخی این این محصولات را معرفی خواهیم کرد.
روتختی سنتی ترمه یزد
رومیزی‌ها و روتختی‌های ترمه از جمله صنایع دستی بسیار زیبا و محبوب برای استفاده در بخش‌های مختلف چیدمان خانه از جمله اتاق خواب هستند. ترمه یکی از دست‌بافته‌های ظریف هنرمندان صنایع دستی ایران است.
ترمه به شکل سنتی با دستگاه چهاروردی نساجی و با استفاده از نخ‌های مخصوص و الیاف بلند ابریشم و پشم مرغوب بافته می‌شود. همچنین با استفاده از سرمه‌دوزی یا سایر تکنیک‌های سوزن‌دوزی با نقوش مختلف، عموماً طرح‌های چیدمان بته جقه، تزئین می‌شود.
هرچند ترمه به شکل صنعتی و انبوه نیز توسط سازندگان بسیاری بافته و عرضه می‌شود، اما از حیث طبیعی بودن الیاف و منحصربفرد بودن نقوش و طرح‌ها، نوع سنتی و دستی آن ارزش بیشتری دارد.
ممکن است در شهرهای مختلف ایران محصولات ترمه یافت شود. اما ترمه یزد از معروف‌ترین محصولات و صنایع دستی این شهر است. روتختی سنتی ترمه می‌تواند انتخاب مناسبی برای افرادی باشد که به صنایع دستی ظریف و شکیل ایرانی علاقه دارند.
روتختی سنتی شال کرمانی
شال‌بافی یکی از منسوجات سنتی و صنایع دستی با قدمتی در حدود هزار سال در منطقه کرمان است. شال کرمانی به گروهی از منسوجات سنتی گفته می‌شود که برای کاربردهای مختلف در چیدمان خانه مانند رومیزی، روتختی، و… مورد استفاده قرار می‌گیرند.
علی‌رغم رواج گسترده این هنر و صنعت‌دستی در دوره قاجار، با ورود تولید صنعتی به تدریج از رونق آن کاسته شد. شال کرمانی امروزه به طور محدود توسط برخی افراد محلی انجام می‌شود. اگر علاقه به روتختی شال کرمانی دارید احتمالا کارتان برای پیدا کردن این محصول کمی سخت باشد.
روتختی سنتی قلمکاری اصفهان
قلمکارسازی یا چیت‌سازی از جمله صنایع دستی و پیشه‌های قدیمی ایرانی است. پارچه‌های قلمکار به صورت کلی به صورت چاپ طرح‌های سنتی و رنگی روی پارچه‌های کرباس با استفاده از مهرهای چوبی تولید می‌شود.
هرچند شواهدی مربوط به قدمت چهارهزارساله این تکنیک چاپ روی پارچه در تمدن‌های کهن مصر، یونان و ایران وجود دارد. اما در ایران پس از حمله چنگیزخان و ورود گسترده منسوجات چینی به بازار ایران، پارچه‌های قلمکار به عنوان گزینه‌ای برای رقابت با محصولات چینی مورد توجه ایرانیان قرار گرفتند.
اوج رواج و رونق قمکار مربوط به دوره صفویه و قاجاریه است. از جمله مراکز تولید آن می‌توان به شهرهای اصفهان، شیراز و بروجرد اشاره کرد. روتختی سنتی قلمکاری به دلیل ظرافت های طرح، لطافت پارچه و همچنین دوام مناسب پارچه آن بسیار مورد توجه دوستداران فرهنگ و هنر ایرانی است.
روتختی سنتی چهل‌تکه
روتختی سنتی چهل‌تکه دست‌دوز با استفاده از به هم دوختن تکه‌های کوچک پارچه‌ای از جنس‌های پنبه، مخمل، کتان یا نمد ساخته می‌شود. با انتخاب پارچه‌های کوچک از رنگ‌ها و نقش‌های مختلف، محصول نهایی طرحی گسترده و رنگارنگ با نقوش متنوع خواهد داشت.استفاده از روتختی سنتی چهل تکه به عنوان روتختی می‌تواند جلوه‌ای سرزنده به فضای اتاق خواب ببخشد.
همچنین گاهی برای زیبایی بیشتر، با استفاده از سوزن‌دوزی در محل اتصال تکه‌های روتختی تزئینات ظریف‌تری نیز به آن افزوده می‌شود.
روتختی گلیم و جاجیم
گلیم یکی از انواع منسوجات سنتی و صنایع دستی رایج در نقاط مختلف ایران است. گلیم به عنوان گزینه‌ای سبک‌تر و کم‌حجم‌تر نسبت به قالی و قالیچه توسط عشایر کوچ‌نشین تولید می‌شد.
این محصول مانند قالی روی دار بافته می‌شود اما در آن تنها تار و پود در هم تنیده و فشرده می‌شوند. در واقع مانند قالی گره‌های روی سطح آن اجرا نمی‌شوند. جنس گلیم عموماً از پنبه و پشم است. طرح‌های گلیم بیشتر به صورت نقوش شکسته و اشکال هندسی ایجاد می‌شوند.
هرچند در گذشته گلیم بیشتر به عنوان زیرانداز و جایگزین قالی به کار می‌رفته اما امروزه با نوآوری‌های صورت‌گرفته از سوی تولیدکنندگان و هنرمندان این زمینه، کاربردهای گسترده‌ای از تزئینات لوازم شخصی تا استفاده به عنوان روتختی یافته است.
جاجیم نیز یکی دیگر از صنایع دستی رایج در بخش‌های مختلف کشور است. جاجیم عموماً با استفاده از نخ‌های پشمی تابیده و نخ‌های پنبه‌ای به شیوه‌ای سنتی و با دستگاهی مشابه دستگاه پارچه‌بافی سنتی که به صورت افقی روی زمین قرار می‌گیرد بافته می‌شود.
روتختی‌های سنتی جاجیم نسبت به گلیم نخ‌های پنبه‌ای بیشتری دارند و عموماً با نقش‌های راه‌راه و لوزی تزئین می‌شوند.
روتختی سنتی سوزن‌دوزی
سوزن‌دوزی یکی از کهن‌ترین هنرها و صنایع دستی برای تزئین پارچه‌های مختلف است. استفاده از سوزن دوزی از دیرباز در نقاط مختلف کشور به اشکال گوناگون رواج داشته است.
ساده‌ترین شکل سوزن‌دوزی با ایجاد نقش‌ها و طرح‌های مختلف روی پارچه با استفاده از نخ‌های رنگین و دوختن آنها به شکل بخیه‌های رنگارنگ تولید می‌شود. طرح‌های سوزن‌دوزی می‌توانند اشکال هندسی منظم، اشکال اسلیمی مانند بته جقه، طرح‌های زیگزاگ و… باشند.
سوزن‌دوزی در بخش‌های مختلف کشور با تکنیک‌های مختلف انجام می‌شود و مواردی مانند پته‌دوزی، سرمه‌دوزی، نقره‌دوزی، و… را نیز دربر‌می‌گیرد که هر کدام از این محصولات به‌نوبه‌خود قابلیت استفاده به عنوان روتختی سنتی را دارند.
هنرمندان برای سوزن‌دوزی از نخ‌های ابریشمی، پنبه‌ای یا کاموایی استفاده می‌کنند.
هرچند در بیشتر مناطق از سوزن‌دوزی برای تزئین لباس استفاده می‌شود، اما همان‌طور که گفته شد امروزه از آن برای زیبایی بخشیدن به انواع منسوجات سنتی مانند رومیزی و روتختی نیز بهره گرفته می‌شود.
سخن پایانی
یکی از راه‌های حفظ صنایع دستی ایرانی، بهتره بردن از آنها در زندگی روزمره است. شما نیز اگر به فرهنگ و هنر ایران اهمیت می‌دهید، می‌توانید با انتخاب یکی از صنایع‌دستی معروف ایران به عنوان روانداز و روتختی سهمی در حفظ این آثار ماندگار و همچنین حمایت از هنرمندان مشغول به این صنایع داشته باشید.
