تشخیص ظرف‌های سفال و سرامیک خوب و باکیفیت
شاید تصور کنید برای تشخیص ظروف سفال و سرامیکی خوب و باکیفیت نیاز است به کلاس سرامیک‌سازی رفته باشید. یا اینکه دست‌کم طرز تهیه ظروف سفالی را با جزئیات کامل بدانید؛ اما در این مقاله از مگزییین با تشریح چند نکته ساده به شما آموزش می‌دهیم تا بدون صرف زمان زیاد و یا دانستن جزئیات ساده در مورد خاک سفالگری، گل سرامیک‌سازی و یا مراحل ساخت ظروف سرامیکی و سفالی، بتوانید اجناس مرغوب را از جنس‌های بدون کیفیت که مشابه اجناس مرغوب هستند تشخیص دهید.
فرق ساده بین ظروف سرامیکی و سفالی این است که سرامیک یک ماده معدنی و غیرفلزی است که بر اثر گرما در دماهای بالا تهیه می‌شود. سفال نیز از خاک رس و خاک‌های ثانویه با چسبندگی بالا و درجه پخت به نسبت پایین‌تر تولید می‌شود. درواقع سرامیک گستره بیشتری داشته و سفال نوعی از سرامیک است که با استفاده از خاک رس تولید می‌شود.
برای آشنا با فرق سفال و سرامیک می‌توانید مطلب مربوط به آن را در مگ زییین مطالعه کنید؛ اما در ادامه به نکات ریز اما ساده برای تشخیص ظروف سرامیکی و سفالی خوب خواهیم پرداخت.
متدهای تزئین ظروف سفالینه
روش‌های مختلفی برای نهایی کردن ظروف سفالی و سرامیکی برای تزئین و تکمیل این ظروف به کار می‌رود. یکی از این روش‌ها لعاب زنی است که با نقش‌های مختلف در تزئین ظروف سفالی به کار می‌رود. لعاب پذیری ظروف سفالی و سرامیکی باهم متفاوت هستند و سرامیک خاصیت لعاب پذیری بالاتری نسبت به سفال دارد.
خطاطی، نقاشی و یا کنده‌کاری از دیگر روش‌های تزئین ظروف سفالی و سرامیکی هستند. این روش‌ها نیز مانند لعاب قدمتی دیرینه دارند. یکی از راه‌های شناخت ظروف سرامیکی خوب همین تزئین‌ها و طرح و نقش‌های حرفه‌ای و زیبای جای گرفته روی آن است.
بررسی کیفیت ظروف سفالی و سرامیکی بدون لعاب
در بررسی کیفیت ظروف سفالی و سرامیکی بدون لعاب می‌بایستی به نکات زیر توجه کرد:
- ظروف ساخته‌شده باید پس از قرار دادن بر روی سطح مسطح تقارن داشته و تعادل ظرف روی سطح حفظ شود.
- ظروف باید عاری از ناهمواری و یا نایکنواختی باشند.
- روی سطح می‌بایستی اثری از سوختگی، ترک و یا لب‌پریدگی وجود نداشته باشد.
- بهتر است نقوش کارشده روی ظروف، الهام گرفته از فرهنگ ایرانی بوده و سنتی و اصیل باشند.
بررسی کیفیت ظروف سفالی و سرامیکی لعاب‌دار
در بررسی کیفیت ظروف سفالی و سرامیکی لعاب‌دار باید به نکات زیر توجه کرد:
- لعاب استفاده‌شده در لعاب‌کاری باید فاقد سرب باشد تا در ظروف مصرفی ایجاد مسمومیت نکند؛ بنابراین تنها لعاب‌هایی که موردقبول هستند لعاب‌های قلیایی و یا لعاب‌های فریت هستند. آشنایی با انواع لعاب‌های سرامیکی باکیفیت برای شناخت آن‌ها به شما کمک می‌کند.
- داشتن پریدگی در لعاب و یا کامل نبودن لعاب در همه قسمت‌های بدنه ظرف از کیفیت ظروف سفالی و سرامیکی لعاب‌دار می‌کاهد. این امر بیانگر این است که در مراحل مختلف لعاب‌کاری ظروف مربوطه همچون درجه و یا زمان پخت دقت لازم و کافی صورت نپذیرفته است.
- در هر منطقه ایران از نقوش و طرح‌های مختص آن منطقه و حتی رنگ مربوط به آن خطه استفاده می‌کنند. برای مثال ظروف شهرضای اصفهان لعاب لاجوردی و یا هفت‌رنگ و نقوش با سیاه‌قلم دارند و یا در تهیه ظروف سفال و سرامیک میبد شهر یزد از رنگ سفید به‌عنوان پیش‌زمینه استفاده‌شده و نقوشی چون خورشید، مرغ و یا ماهی با رنگ آبی کبالتی مرسوم است. لذا حفظ اصالت هر خطه در نقش‌های اصیل مربوط به فرهنگ آن محل، در بررسی کیفیت محصول مهم شناخته می‌شود.
- ظروف سفالی و سرامیکی لعاب‌دار باید دو بار در کوره با شرایط مناسب پخته شوند. این کار برای این است که بدنه سرامیکی و لعاب مربوطه مقاومت و استحکام کافی را داشته باشد. در صورت نداشتن استحکام می‌توان حدس زد که دو بار پخت کامل صورت نگرفته و یا درجه پخت و یا زمان آن مناسب و کافی نبوده است.
- ظرافت نقوش روی ظروف باکیفیت با چشم غیرمسلح قابل‌تشخیص و قابل‌مقایسه با ظروف بدون کیفیت خواهد بود.
مقاومت ظروف سفال و سرامیک در برابر حرارت
معمولاً ظروف سرامیکی در صورت قرار گرفتن در معرض حرارت زیاد مانند روی اجاق‌گاز ممکن است خرد شوند؛ زیرا اکثراً تنها فلزات می‌توانند این دمای بالا را تحمل کنند. هنگام خرید ظروف غذاخوری یا کاسه‌های آشپزی ساخته‌شده از سفال یا سرامیک به دنبال ظرف‌هایی باشید که دارای عایق فر باشند.
اگر در بسته‌بندی به‌وضوح مشخص نیست که ظرف از نظر حرارتی ایمن است یا خیر، می‌توانید به دنبال تصویر و علامت مقاوم در برابر حرارت زیر ظرف باشید. همچنین می‌توانید از فروشنده در مورد مقاومت ظروف سؤال کنید.
تشخیص مجسمه‌های سفالینه باکیفیت
نکاتی که در بالا برای کیفیت ظروف سرامیکی به آن اشاره کردیم برای مجسمه‌های سرامیکی نیز صدق می‌کند.
یعنی نوع و کیفیت خاک، نوع و کیفیت لعاب‌کاری، سطح صاف و صیقلی بودن مجسمه (با توجه به تکنیک ساخت) و از این قبیل موارد روی کیفیت یک اثر هنری سرامیکی اثرگذار است.
کیفیت مجسمه‌های سفالی بستگی به نوع خاک رس مورد استفاده در ساخت آن‌ها و همچنین زمانی که تحت حرارت قرارگرفته‌اند دارد. خاک رس به دلیل ویژگی‌های باورنکردنی بسیار محبوب مجسمه‌سازان است. رس‌های سفالی از انعطاف‌پذیری بالایی برخوردار هستند که کار با آن‌ها و فرم دهی اشکال مختلف را بسیار آسان می‌کند. خاک رس می‌تواند چسبناک باشد و در دماهای پایین، رس‌های سفالی به مقاومت و سختی مطلوب خود می‌رسند.
خاک رس طبیعی می‌بایستی در کوره‌های بسیار داغ پخته شود تا کاملاً محکم و بادوام باشد. لیکن ازآنجاکه کوره‌ها بزرگ جاگیر و گران‌قیمت هستند لذا مجسمه‌سازان در خانه از خاک رسی استفاده می‌کنند. این خاک تنها با باد پس از حدود یک الی دو روز خشک شود.
خاک رس پلیمری مزایای بسیاری نسبت به دیگر انواع خاک رس داشته و تقریباً می‌توان گفت بهترین نوع خاک رس برای استفاده در مجسمه‌سازی است. حتی کودکان نیز می‌توانند از این نوع خاک رس برای مجسمه‌سازی در خانه استفاده کنند چراکه خاک رس پلیمری بی‌خطر بوده و به‌راحتی خشک می‌شود و همان‌طور که گفتیم حتی به کوره نیاز ندارد.
برند سازنده ظروف سرامیک و سفال
امروزه خیلی از افراد به ساخت و فروش صنایع سرامیکی روی آورده‌اند؛ اما در این میان بعضی از هنرمندان و همچنین برندهای سازنده ظروف سرامیکی هستند که شهرت و خوش‌نامی بسیاری دارند. این افراد سعی می‌کنند کیفیت کار خود را همچنان حفظ کنند.
بر همین اساس یکی از روش‌های شناخت محصول سرامیکی باکیفیت این است که آن را از مراکز معتبر و شناخته‌شده خریداری کنید؛ بنابراین در زمان خرید محصولات سرامیکی و سفالی به هنرمند سازنده آن و همچنین برند سازنده توجه کنید.
سخن پایانی:
در این مطلب به نکاتی اشاره کردیم که در انتخاب و خرید ظروف سرامیکی و مجسمه‌های سرامیکی به شما کمک کند.
امیدواریم این نکات به شما کند همان‌طور که یک محصول باکیفیت و مناسب خریداری می‌کنید، از جنبه هنری آن نیز لذت ببرید.
