کاسه سفالی گلابه‌ای نیشابور، قرن 4 هجری، موزه هنر اسلامی قطر
سرزمین ایران سرشار از گنجینه‌های طبیعی بی‌شماری است که از قرن‌ها پیش تا امروز توجه ایرانیان را به خود جلب کرده و در زمینه‌های مختلف مورد استفاده ایشان قرار گرفته است.
یکی از شگفت‌انگیزترین این منابع در سرزمینمان ایران خاک‌های هزار رنگ آن است. در این مطلب از مگزییین بنا داریم از هنر باستانی سفالگری و یکی از شاخص‌ترین نمونه‌های ایرانی آن بگوییم.
سفالگری یکی از معدود هنرهای شاخصی است که تاریخ و فرهنگ اقوام انسانی را از سالیان بسیار دور تا امروز روایت می‌کند. سفال به خاطر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی منحصربه‌فردی که دارد بیشتر از سایر مواد از گزند آفات و حوادث طبیعی در امان می‌ماند و به همین خاطر امروزه قدیمی‌ترین هنر در بین صنایع‌دستی قلمداد می‌شود.
سطح صاف و یکدست سفال از هزاران سال پیش تا امروز، مانند بوم تابلویی بوده که به افراد اجازه می‌داده تا نقش و نگار دلخواه خود را بر آن ترسیم کنند. به همین دلیل اشیا سفالی علاوه بر کاربردی بودنشان آثار هنری نیز محسوب می‌شوند.
یکی از زیباترین انواع سفال ایرانی، سفال‌های گلابه‌ای هستند که نقش و نگارهایشان حتی با گذشت هزار سال هنوز هم زیبا، جذاب و سحرآمیز است. نمونه‌هایی معروف از سفال‌های گلابه‌ای در قرن 4 و 5 ه.ق. در شهر نیشابور خلق شدند و یکی از دلایل معروفیتشان این است که تصاویر و نقاشی‌هایی که روی آن‌ها اجراشده مانند نقاشی‌های هنر مدرن غربی است.
اگر بخواهیم خیلی ساده بدانیم گلابه چیست؟ باید گفت گِلابه پوشش گِلی یا دوغاب گِلی است که به معنی گل نرمی است که در آب گل‌آلود ته‌نشین می‌شود و در واقع نرم‌ترین و ظریف‌ترین حالت گل است که از آن برای پوشش دهی ظروف سفالی استفاده می‌شود و به همان ترتیبی که لعاب باعث زیبایی و استحکام سفال می‌شود، گلابه نیز باعث زیبایی و حفاظت ظروف سفالی می‌شود.
پیدایش ظروف سفالی گلابه‌ای و رونق گرفتن نمونه‌های دیگر سفال در ایران اتفاقی بود که پس از ورود اسلام به ایران اتفاق افتاد. اسلام با ممنوع کردن استفاده از ظروف طلایی و نقره‌ای باعث پادشاهان و بزرگان به دنبال دستیابی به ظروف زیبا سرمایه‌های بسیاری را برای خلق ظروفی سفالی اما به زیبایی آثار طلایی و نقره‌ای هزینه کنند.
یکی از انواع ظروفی که به همین صورت خلق شد و در طی چندین قرن رشد بسیاری کرد، ظروف گلابه‌ای چندرنگ بودند. ظروف گلابه‌ای رنگارنگ با انواع گلابه‌های قرمز، زرد، خردلی، سبز، ارغوانی و سفید تزئین شده و در نهایت با لعاب بی‌رنگ سربی پوشش داده می‌شدند.
نقوشی که روی این دسته از ظرف‌ها ترسیم می‌شد بسیار متنوع، خلاقانه، زیبا و بی‌نظیر بود. تصاویر انسان‌ها، حیوانات و جانوران افسانه‌ای، گیاهان، فرم‌های هندسی و حتی گاهی خوشنویسی‌های زیبایی که دعای خیر برای صاحبان ظرف‌ها بود، ازجمله انواع نقوشی هستند که این نوع سفالینه‌ها را زیبا و منحصربه‌فرد کرده است.
در مجموعه زییین نمونه‌های بسیاری از انواع سفال ایرانی خلق و ارائه می‌شود که متناسب با امکانات طبیعی روز، نیاز کاربردی مخاطبان و سلیقه انسان معاصر و مدرن طراحی می‌شوند. سفالینه‌های گلابه‌ای نیز اگرچه امروز آثار موزه‌ای محسوب می‌شوند اما هنرمندان معاصر برای خلق آثار جدید همواره به‌عنوان منبع الهام به آن‌ها گوشه چشمی دارند.
