چاپ باتیک چیست؟
چاپ باتیک یکی از تکنیک های جذاب تزئین پارچه است که قدمت آن به قرن ها پیش برمی گردد و گستردگی آن در اغلب نقاط جهان از محبوبیت بسیار آن حکایت دارد. در ایران این چاپ در مناطق مختلف به خصوص آذربایجان و به طور خاص شهر اسکو انجام می شود. در این مطلب از بلاگ مگزییین می خواهیم کمی درباره این چاپ و زادگاهش بگوییم.
کلمه باتیک از کلمه Ambatik مشتق شده و به معنی یک پارچه با نقاط کوچک است. در دست نوشته ای که به زبان جاوه ای کهن و از دوران پیش از تاریخ به ما رسیده است Batik به معنای نوری در تاریکی آمده است که کنایه از نقاط روشن روی زمینه تیرهرنگ است.
باتیک به معنای چاپ مقاوم، کلمه ای است به زبان اندونزیایی که با همین معنای خاص خود در جزایر جنوب شرقی آسیا و ژاپن هم رواج دارد. بر اساس شواهد باستان شناختی و پارچه های ابتدایی که امروزه به دست ما رسیده می توان گفت که از که هنر چاپ پارچه حتی قبل از رنگرزی پارچه وجود داشته است. انسان دوره باستان با وسایل ساده و با استفاده از رنگزاهای طبیعی مثل گل یا عصاره بعضی از درختان، پارچه ها را با نقش و نگار دلخواه خود تزئین می کرده است.
در واقع پس از شناخته شدن رنگزاهای طبیعی (گیاهی) انسان های دوره باستان، دریافته بودند که با گره زدن، دوختن، چین دادن و یا تا زدن بخش های خاصی از پارچه میتوانند از نفوذ رنگ به داخل آن ها جلوگیری کنند و در نتیجه یک طرح بسیار ساده و ابتدایی روی پارچه ایجاد میگردید.
قدیمی ترین آثاری که با این شیوه ی رنگرزی تزئین شده اند از هند و چین به دست آمده اند. 1400 سال پیش، بازرگانان و کاروانهایی که از جاده ابریشم گذر می کردند نمونه های از این پارچه ها را برای فروش یا سوغات به نقاط مختلف جهان صادر کردند.
از جمله مهمترین کشورهایی که تا امروز چاپ باتیک را رواج داده اند می توان به هند، چین، تایلند و اندونزی اشاره کرد. امروزه می دانیم به جز این کشورها، در کره جنوبی نیز نمونه هایی از پارچه های رنگ شده با این شیوه در مقبره های باستانی کشف شده است. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می دهد، در آریزونا، مکزیکوسیتی و در قسمتهایی از شمال آمریکا این تکنیک را می دانسته اند. همچنین در سوئد و چک و اسلواکی تکنیک خیلی ساده ای از این روش را به کار می برده اند. در مغرب آفریقا این تکنیک هنوز پابرجاست و زنان نیجریه لباسهای زیبایی از این پارچه هایی با چاپ باتیک دوخته و به تن میکنند.
اما اولین ایده های چاپ باتیک امروزی قرن ها پیش در قبایل مناطق جاوه پیدا شد. زمانی که کشف کردند که عصاره بعضی درختان از نفوذ رنگ به داخل پارچه جلوگیری میکند. به این ترتیب روشی خلق شد که با آن بخش های از پارچه با این مواد پوشانده میشد و پس از اتمام رنگرزی جای پر شده با آن ماده که رنگ نگرفته بود به صورت نقوش بی رنگ روی زمینه رنگ شده باقی می ماند.
چاپ مقاوم ابتدایی به وجود آمده در جاوه کم کم به روش نقاشی و چاپ باتیک تبدیل شد. این روش هنوز هم و در جنوب شرقی آسیا رواج دارد این طریقه چند سالی است که در بین ملل اروپایی و آمریکایی به روش تازه ای در نقاشی نوین بدل شده است.
در مجموعه زییین آثار متعددی با تکنیک باتیک تزیین می شوند که از جمله آنها می توان به انواع رومیزی ها، روتختی ها، کوسن ها و … اشاره کرد.
