خمیر پاپیه ماشه چیست؟ طرز تهیه خمیر پاپیه ماشه برای مجسمه‌سازی
درحالی‌که اکثر مردم جهان از کاغذهای باطله نهایتاً برای سرگرمی قایق کاغذی درست می‌کنند، چینی‌ها سال‌ها پیش روشی ابداع کردند تا با استفاده از تکه کاغذهای باطله صنایع‌دستی همچون قاب آینه، جعبه و یا بسیاری از صنایع‌دستی ارزشمند دیگر را بسازند. امروزه از پاپیه ماشه یا خمیرکاغذ برای ساخت مجسمه، صنایع‌دستی و… استفاده می‌شود و بسیاری از مجسمه‌سازهای معروف از این خمیرکاغذی برای خلق آثار هنری خود بهره می‌برند. در این مقاله از مگزییین به معرفی خمیر پاپیه ماشه و طرز تهیه پاپیه ماشه خواهیم پرداخت.
خمیر پاپیه ماشه چیست؟
پاپیه ماشه (Papier-mâché) در لغت به معنای کاغذ فشرده‌شده یا کاغذ جویده شده است که درواقع کامپوزیتی حاوی تکه‌های کاغذ یا خمیرکاغذ است که گاهی با تکه‌های پارچه و موادی چون چسب چوب، نشاسته و یا خمیر کاغذدیواری تقویت می‌شود.
در ادامه نحوه ساخت خمیر پاپیه ماشه با روزنامه و یا کاغذ باطله را شرح خواهیم داد. شاید شنیده باشید که پاپیه ماشه با دستمال‌کاغذی و حتی خمیر پاپیه ماشه با شانه تخم‌مرغ درست می‌شود، نگران نباشید چون طرز تهیه خمیر پاپیه ماشه‌ای که شرح خواهیم داد با هر نوع کاغذی قابل انجام است.
کاربردهای خمیر پاپیه ماشه
چینی‌ها اولین کسانی بودند که از پاپیه ماشه در سال دویست میلادی، درست مدت کوتاهی پس از یادگیری نحوه ساخت کاغذ، استفاده کردند. آن‌ها از این تکنیک برای ساخت وسایلی همچون کلاه ایمنی جنگجویان، قاب آینه، انفیه‌دان و یا تهیه ماسک‌هایی برای مراسم تشریفاتی مختلف خود استفاده می‌کردند.
امروزه پاپیه ماشه علاوه بر کاربرد گسترده در صنایع‌دستی و هنرهای گوناگون، به‌عنوان ماده‌ای مقرون‌به‌صرفه در ساختمان‌سازی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خمیر پاپیه ماشه برای مجسمه‌سازی
بسیاری از هنرمندان با استفاده از خمیر پاپیه ماشه مجسمه‌های زیبا می‌سازند. تهیه خمیر پاپیه ماشه مقرون‌به‌صرفه است و به همین دلیل خیلی از افراد علاقه دارند که خمیر پاپیه ماشه را در منزل و با کمک کاغذ باطله درست کنند. مجسمه‌های ساخته‌شده از خمیر پاپیه ماشه را میتوان با رنگ‌های آکریلیک به‌صورت دلخواه رنگ‌آمیزی کرد.
ساخت مجسمه‌های با ابعاد کوچک‌تر آسان‌تر بوده و آن‌ها را میتوان با یک پایه ساده به همدیگر متصل و وسایلی چون جاکلیدی برای تزئین خانه ساخت. اگر شما هم علاقه‌مند با ساخت مجسمه با خمیر پاپیه ماشه هستید، روش ساخت این خمیر را به شما آموزش خواهیم داد
مواد لازم برای تهیه پاپیه ماشه
برای اینکه خمیر پاپیه ماشه درست کنید به لوازم ساده‌ای نیاز دارید:
- کاغذ روزنامه یا کاغذهای باطله
- کاسه یا ظرف بزرگ
- آرد
- پودر یا خمیرکاغذ دیواری
- چسب چوب
- روغن کتان یا میخک
انواع مخلوط‌های خمیرکاغذ
برای اینکه خمیرکاغذ درست کنید، در ابتدا به ماده‌ای نیاز دارید که کاغذها را به هم متصل کند که به آن مخلوط یا چسب پاپیه ماشه می‌گویند. روش سنتی تهیه خمیر پاپیه ماشه استفاده از مخلوط آب و آرد نشاسته یا آردی دیگر بود که قوام داده می‌شد. در صورت نازک شدن بافت به آن چسب‌های پایه پلی وینیل استات اضافه می‌شد.
این چسب‌ها اغلب به‌عنوان چسب چوب یا چسب صنایع‌دستی فروخته می‌شوند. افزودن روغن میخک یا مواد نگه‌دارنده دیگر مانند نمک به این مخلوط، احتمال ایجاد کپک در محصول را کاهش می‌دهد. امروزه بیشتر از این مواد برای تهیه مخلوط پاپیه ماشه استفاده می‌شود:
- مخلوط پاپیه ماشه با چسب چوب
2 پیمانه چسب چوب و یک پیمانه آب را در داخل ظرف مخلوط کنید. این مقادیر می‌تواند متناسب با اندازه پروژه موردنظر شما تغییر کنند. اگر می‌خواهید از چسبی قوی‌تر از چسب چوب استفاده کنید، 1 پیمانه چسب و 1 پیمانه آب هم کافی خواهد بود.
- مخلوط پاپیه ماشه با آرد
1 پیمانه آرد را با 1 پیمانه آب ترکیب کنید. برای پروژه‌های با حجم بزرگ‌تر که نیاز به چسبندگی بیشتری دارد می‌توانید چسب چوب را جایگزین آب کنید. البته امکان کپک‌زدگی این مخلوط پس از مدتی وجود دارد، می‌توانید با اضافه کردن کمی نمک از کپک زدن خمیر پاپیه ماشه جلوگیری کنید.
- مخلوط پاپیه ماشه با پودر کاغذدیواری
2 پیمانه پودر کاغذدیواری و یک پیمانه آب را باهم مخلوط‌کنید. اگر به مخلوطی با مدت‌زمان نگهداری طولانی نیاز دارید این روش مناسب‌ترین روش خواهد بود. این مخلوط می‌تواند تا سال‌ها سالم بماند! اگر مخلوط شما بسیار سفت و یا بسیار شل است با اضافه کردن آب و یا پودر، آن را به درجه ویسکوزیته یا چسبندگی دلخواه خود برسانید.
طرز تهیه خمیرهای پاپیه ماشه‌ای
کاغذها را به‌صورت نوارهایی با پهنای 2.5 سانتی‌متر تقسیم‌بندی کنید. نیازی به استفاده از قیچی یا کاتر در این مرحله نیست بلکه بهتر است کاغذهای شما شیارهای حاصل از پاره شدن را همراه داشته باشند. با توجه به سایز و نوع کاری که می‌خواهید انجام دهید سایز کاغذها می‌تواند متفاوت باشد و حتی لازم نیست که همگی یک سایز باشند، درواقع تکه‌های کاغذ با سایزهای متفاوت برای حجم دهی به خمیر حاصل بسیار مناسب خواهند بود. حال می‌توانید مخلوط خود را برای ساخت خمیر پاپیه ماشه از میان متدهای بالا انتخاب کنید. می‌توانید از هر نوع کاغذی که در دسترس دارید استفاده کنید. برای تولید خمیر پاپیه ماشه، مواد را برای هر مخلوط به‌خوبی هم بزنید تا خمیر یکنواختی به دست آید. با توجه به تکنیک انتخابی خود برای کار نهایی‌تان، اکنون می‌توانید یکی از دو روش زیر را انتخاب کنید:
روش اول استفاده از خمیرکاغذ
تکه‌های کاغذ را در یکی از مخلوط‌های ساخته‌شده خیسانده تا اشباع شود سپس، قطعات اشباع‌شده را بر روی سطح موردنظر خود قرار دهید و اجازه دهید تا به‌آرامی خشک شوند. سپس تکه‌های کاغذ را بر روی اسکلت مجسمه موردنظر قرار دهید. پس از قرار دادن تکه‌های متعدد کاغذ، دیگر اسکلت اولیه مشخص نبوده و اثر هنری شما پدیدار می‌شود!
نوارهای کاغذ را میتوان روی یک آرماتور یا اسکلت (اغلب ساخته شده از مفتول سیمی بر روی یک قاب) قرار داد و یا میتوان خمیر را روی یک جسم قرار داد. در صورت نیاز میتوان از روغن یا گریس به‌عنوان مادهایی برای کاهش چسبندگی خمیر و ایجاد چسبندگی دلخواه استفاده کرد.
روش دوم استفاده از خمیر پاپیه ماشه
تکه‌های کاغذ خردشده را در یکی از مخلوط‌های ساخته شده بریزید. سپس آن را بجوشانید تا نرم شود. ماده به‌دست‌آمده را در مخلوط‌کن بریزید تا به‌صورت خمیری یکدست دربیاید. اکنون مخلوط را مجدد حرارت دهید تا خشک شده و آب اضافی آن تخلیه شود و خمیر مانند گردد. سپس با اضافه کردن یک‌چهارم پیمانه چسب چوب و کمی روغن کتان، خمیر شما برای شکل دادن یک مجسمه یا اثر هنری آماده است. این روش معمولاً برای مجسمه‌های کوچک‌تر و یا ساده‌تر استفاده می‌شود.
در این روش خمیرکاغذ حداقل یک‌شب در آب می‌ماند تا خیس بخورد یا در آب فراوان باید بجوشد تا اینکه کاغذ به حالت خمیر درآید. این نوع خمیر نیاز به زمان برای خشک شدن دارد. باید صبور باشید و گاهی چند روز به خمیر خود زمان دهید.
رنگ‌آمیزی مجسمه‌های پاپیه ماشه‌ای
در این مرحله به کمک یک سمباده و یا یک کاتر، می‌توانید اثر پاپیه ماشه‌ای خود را به‌صورت منظم‌تری درآورده و اطراف آن را به‌صورت دلخواه شکل دهید. اکنون می‌توانید روی اثر خود را با رنگ‌های آکریلیک به شکل موردنظرتان نقاشی و رنگ‌آمیزی کنید و لذت ببرید! لطفاً توجه داشته باشید که قبل از رنگ‌آمیزی هرگونه محصول از پاپیه ماشه، چسب آن باید کاملاً خشک شود زیرا در غیر این صورت کپک تشکیل می‌شود و محصول از داخل به بیرون می‌پوسد.
آیا میتوان بجای روغن کتان از روغن آفتابگردان یا روغن‌های خوراکی دیگر استفاده کرد؟