ریشه‌های تاریخی پارچه‌های رنگارنگ باتیک در هند
در پست قبلی بلاگ زییین از علت نام‌گذاری چاپ باتیک و ریشه‌های آن صحبت کردیم. باتیک به عنوان یکی از پرطرفدارترین شیوه‌های خلق پارچه‌های طرفدار در نقاط مختلف دنیا به شیوه‌های مختلفی تولید می‌شود. یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان چاپ باتیک در دنیا کشور هند است. هندی‌ها همواره به لباس‌های رنگارنگ و پرنقش‌ونگارشان معروف‌اند و باتیک یکی از شیوه‌هایی است که برای زیباسازی لباس‌ها و پارچه‌هایشان از آن بهره می‌گیرند.
تاکنون آثاری از پارچه‌های باتیک قدیمی در هندوستان به دست نیامده است اما در نقاشی‌های دیواری موجود در غارهای آجانتا لباس‌هایی ترسیم شده که باعث می‌شود برخی پژوهشگران گمان کنند، در آن دوران چاپ باتیک وجود داشته است. در قرن ۱۷ و ۱۸ میلادی زمانی که صنایع‌دستی هند به بسیاری از کشورها مثل، جاوه، ایران و اروپا صادر می‌شد، هنر چاپ باتیک در اوج شکوفایی خود در منطقه جنوب شرقی دکن بود. امروزه یکی از مراکز اصلی تولید پارچه‌های باتیک در قسمت جنوب شرقی Coromandel Coast قرار دارد و پارچه‌های باتیکی که در آنجا تولید می‌شود، رنگ و نقش‌های بسیار زیبایی دارد.
در خلق پارچه‌های باتیک هنری قلمی مورد استفاده قرار می‌گیرد که Kalam نامیده می‌شود و از چند بخش تشکیل شده بود: یک سوزن فلزی توخالی که داخل یک دسته بامبو قرار می‌گیرد و با الیاف کشسان یا مو درون بامبو محکم می‌شد. عملکرد این قلم به این صورت است که جریان موم از داخل مخزن بامبویی بر روی پارچه هدایت می‌شد. عمل نقش اندازی با موم که مومگیری نام دارد، بیشتر توسط مردان انجام می‌گیرد. پس از اولین مرحله موم گیری، پارچه برای موم گیری مجدد آماده می‌شد. در هر مرحله رنگرزی با استفاده از جوهر و مازو و یا به وسیله رنگرزی توسط نیل انجام می‌گرفت. پارچه‌های پنبه‌ای و کتانی در ابتدا بیشتر مورد استفاده بود و ابریشم توسط تعداد اندکی از صنعتگران مصرف می‌شد.
رنگ‌های مورد استفاده برای چاپ باتیک در هندوستان، بیشتر رنگ‌های شفاف مثل، قرمز مشکی، نیلی، سفید و صورتی است و رنگرزی پارچه‌ها هنوز هم به شیوه‌های سنتی در مناطق روستایی مانند کانیاوار، راجپوتانا و باگاسارا انجام می‌شود. اگرچه از نیمه‌های از قرن ۱۹ میلادی تقاضا برای پارچه‌های چاپ شده در هندوستان رو به کاهش رفت، اما این هنر همچنان یکی از صنایع پرسود و رو به رشد هندوستان است.
مجموعه زییین با رویکرد همیشگی‌اش برای خلق آثار هنری اصیل و مدرن، با استفاده از تکنیک باتیک اشیا مختلفی را برای زندگی روزمره خلق کرده است که برای مشاهده آن می‌توانید به وب‌سایت زییین مراجعه کنید. در پست‌های بعدی به چاپ باتیک در کشور اندونزی می‌پردازیم.
