دیبای هزار رنگ قالی دستباف قشقایی
فرش دستباف قشقایی یکی از زیباترین و یکتاترین نمونه‌های هنر شرقی و ایرانی است. این قالی‌ها به‌واسطه ویژگی‌ها و مشخصات ظاهری خاصشان توجه بسیاری از افراد را به خود جلب کرده‌اند. چرا که برای یک مخاطب ایرانی این فرش‌ها منبعی غنی از انواع نقش‌مایه‌های اصیل و معنی‌دار هستند و برای مخاطبان خارجی مانند بومی است که یک نقاشی مدرن و سحرانگیز را به نمایش می‌گذارد. به طور کلی میان فرش شناسان و خبرگان قالی ایرانی، فرش دستباف قشقایی به تنوع طرح و رنگ بسیار زیادش معروف است. در این مطلب از مگزییین با ما باشید تا درباره دنیای شگفت‌انگیز فرش‌های قشقایی بیشتر بدانیم.
فرش دستباف قشقایی از کجا پیدا شد؟
قالی دستباف قشقایی شناخته‌شده‌ترین محصول قومی با همین نام است. ایل قشقایی یکی از بزرگ‌ترین قبایل کشورمان ایران است که مانند بسیاری از دیگر عشایر ایرانی، به لحاظ نژاد ریشه‌هایی در قومیت‌های مختلف ترک، لر، کرد و عرب دارد، اما بیشتر قشقایی‌ها را به‌عنوان یکی از شاخه‌های قوم ترک می‌شناسند. محدوده زندگی و کوچ این قوم میان استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، اصفهان و بوشهر پراکنده شده اما عمده افراد این قوم در استان فارس زندگی می‌کنند.
مهم‌ترین ویژگی قالی‌بافی به‌عنوان یک هنر ایرانی آن است که تنوع آن به اندازه تنوع مردم ایران است. این هنر در هر منطقه و نزد اقوام مختلف صورتی متفاوت و خاص به خود می‌گیرد. در این میان ایل قشقایی نیز به‌عنوان صاحبان یکی از غنی‌ترین فرهنگ‌های ایرانی، فرش خود را متفاوت از دیگر مناطق چنان خلق می‌کنند که تنوع فرهنگی و غنای اندیشه‌شان را به‌خوبی به نمایش می‌گذارد.
مردمان ایل قشقایی، به‌خصوص آن‌هایی که هنوز زندگی کوچ‌نشینی دارند عمدتاً به دام‌پروری و پرورش انواع دام به‌خصوص گوسفند مشغول‌اند. همین امر باعث می‌شود تا قوم قشقایی همواره به منبع عظیمی از الیاف حیوانی (پشم) دسترسی داشته باشند و مانند اغلب اقوام ایرانی زنان این قوم پشم‌های گوسفندان را رشته، به نخ تبدیل کرده، رنگ کرده و نهایتاً به قالی‌هایی بی‌نظیر تبدیل می‌کنند.
وقتی از قوم قشقایی یا ایل قشقایی صحبت می‌کنیم، اذهان عمومی ناخودآگاه به زندگی عشایری فکر می‌کنند، درحالی‌که در زمانه کنونی بسیاری از مردم قوم قشقایی در روستاها و شهرها ساکن شده و میراث قالی‌بافی مادرانشان را در مناطق روستایی و شهری ادامه داده و آثاری با سبک‌های مختلف عشایری، روستایی و شهری اما با نقشه و اصالت قشقایی خلق می‌کنند.
فرش دستباف قشقایی را بهتر بشناسیم
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، قالی‌های دستباف ایرانی در هر منطقه و نزد هر قوم ویژگی‌های متفاوتی دارند که آن‌ها را از هم متمایز کرده و در آسمان قالی‌بافی ایران به ستاره‌ای درخشان تبدیل می‌کند. فرش قشقایی نیز مثل همه فرش‌های ایرانی ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.
فرش دستباف قشقایی از چه بافته می‌شود؟
اگر بخواهیم در یک کلام به این سؤال جواب بدهیم، جواب پشم است؛ اما به طور کلی، نه‌تنها فرش دستباف قشقایی بلکه همه انواع فرش‌های دستباف ایرانی، با پشم، پنبه، ابریشم و کرک بافته می‌شوند و فرش قشقایی نیز از این قاعده مستثنا نبوده و به فراخور اوضاع با مواد مختلف بافته می‌شود، اما مهم‌ترین مواد سازنده آن پنبه برای تاروپود و پشم برای پرز است.
پشمی مرغوبی که توسط خود قشقایی‌ها، در دشت‌های خوش و آب‌وهوای جنوب ایران در هوای پاک تولید شده، به نخ‌ها و خامه‌های فرش دستباف قشقایی کیفیتی عالی می‌بخشد. نمونه‌های شهری این قالی گاهی با الیاف ترکیبی پشم و ابریشم نیز بافته می‌شوند که درخشش و تلألوئی خاص به آن‌ها می‌بخشد.
دیبای هزار رنگ قالی قشقایی از کجا رنگی می‌گیرد؟
فرش دستباف ایرانی اگر اصیل باشد، رنگش را هم از طبیعت می‌گیرد. امروزه قالی‌های دستباف قشقایی هم به‌صورت اصیل بافته می‌شوند و هم غیر آن. نمونه‌های غیر اصیل رنگشان را از منابع شیمیایی می‌گیرند، اما رنگ فرش‌های اصیل قشقایی از طبیعت پیرامون این قوم به دست می‌آید. مواد طبیعی مانند قرمز دانه، روناس، اسپرک، جفت، نیل، وسمه، گندل، پیاز و … برخی از مواد رنگ‌زایی هستند که قالی‌های زیبای قشقایی را رنگ و رو می‌بخشند.
زمینه یا اصطلاحاً کف قالی‌های قشقایی معمولاً با رنگ‌های سرخ، زرد، سبز، آبی، سورمه‌ای، صندلی، لاجوردی، فیروزه‌ای پوشیده شده و انواع نقش‌مایه‌های مختص این قالی روی آن نقش می‌بندند. ساختار طراحی قالی‌های این قوم به‌گونه‌ای است که حتی در پرنقش‌ترین نمونه‌ها، رنگ زمینه به‌خوبی از سایر رنگ‌ها متمایز شده و چنان است که گویی خود را فریاد می‌زند.
اما بر بوم رنگارنگ قالی دستباف قشقایی چه نقش می‌بندد؟
به‌راستی بیراه نیست اگر بگوییم، قالی دستباف قشقایی به لحاظ نقش‌مایه غنی‌ترین قالی ایرانی است. این قالی مانند جهان کوچکی است که در آن انواع نقش‌مایه‌های گیاهی، جانوری، انسانی و نمادین به هم می‌رسند و دنیایی خیالی‌ای را شکل می‌دهند که نظیر آن کمتر دیده شده است.
عده‌ای از متخصصین گمان می‌کنند نقش‌مایه‌های این قالی‌ها با الهام از طبیعت پیرامون قوم قشقایی و قوه تخیل ایشان خلق شده است. هیچ شکی نیست که همه این‌ها در شکل‌دهی به نقش‌مایه‌های این قالی‌های بی‌نظیر دخیل‌اند، اما کافی است کمی از فرهنگ زرتشتی و ادیان ایران باستان مطلع باشی تا ببینی که این قالی‌ها چون کتابی مقدس در حال به تصویر کشیدن بهشتی زرتشتی هستند.
ممکن است با خود بگوییم که قشقایی‌ها قومی مسلمان هستند، اما چرا قالی‌هایشان جهانی زرتشتی را به تصویر می‌کشد، دلیل این امر بسیار واضح است. زنان عشایری قالی‌بافی را از مادرانشان می‌آموزند که آن‌ها نیز از مادران پیش از خود آموخته‌اند و زنجیره این آموزش راه به ایران باستان می‌برد. به همین خاطر میراث رنگارنگ و پر نقش زرتشتی از طریق سلسله مادران هنرمند و خلاق ایرانی امروزه به ما رسیده است. در بسیاری مناطق همچنان نقشه‌های این قالی‌ها به شیوه ذهنی‌باف بافته می‌شود.
فرش حیدریان و قالی دستباف قشقایی
فرش حیدریان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین کارآفرینان عرصه قالی‌بافی و تولید دست‌بافته‌های ایرانی، بخش بزرگی از آثار خود را به دستان پرتوان زنان و مردان قوم قشقایی سپرده است. امروزه در این مجموعه آثار بسیار زیادی از انواع فرش‌های دستباف قشقایی در دو سبک کلاسیک و مدرن وجود دارد که به مخاطبان دکوراسیون‌های داخلی کلاسیک، مدرن، سنتی و تلفیقی این امکان را می‌دهد که فرش‌های دلخواهشان را در میان آثار این مجموعه پیدا کنند.
وجود رنگ غالب در این قالی‌ها، همچنین آن‌ها را برای افرادی که به دنبال دکوراسیون‌های رنگی و ماکزیمال هستند مناسب کرده و در عین حال نمونه‌های مدرن و کف ساده این قالی‌ها پیشنهادی همیشگی برای طرفداران دکوراسیون‌های مینیمال است. برای بازدید از نمونه‌های پرشمار قالی‌های دستباف قشقایی در فرش حیدریان می‌توانید به شعب مختلف این مجموعه یا وب‌سایت فروشگاه زییین و فرش حیدریان مراجعه کنید.
