خطر فست‌فشن برای سیاره سبز
زییین برای زمین
هزینه زیبا و ترندی بودن ما گاهی بسیار بیشتر از برچسب قیمتی است که روی لباسهای یک فروشگاه می‌بینیم و بر اساس آن لباس مورد نظر خود را انتخاب می‌کنیم؛ لباسی که احتمالا باید به روز باشد، با پارچه‌ها و مدل‌های ترند روز هماهنگی داشته باشد و برای یک فصل یا کمی بیشتر از آن کارمان را راه بیاندازد. اما باید بدانیم که برای هر لباس تازه‌ای که خریداری می‌کنیم، خودمان را به نسل‌های بعدی بدهکار خواهیم کرد.
درباره صنعت مد در ایران، آمارهای قابل اتکایی در دسترس نیست اما تجربه کشورهای دیگر که از نظر فرهنگ خرید لباس و به طور کلی صنعت مد و فشن به ما نزدیک هستند، خبر از یک فاجعه زیست‌محیطی می‌دهد. تعداد لباسهای خریداری شده از سوی شهروندان آمریکایی از دهه ۷۰ میلادی میلادی تا امروز سه برابر شده است. در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۴ میلادی، میزان تولید لباس در جهان به بیشتر از ۲ برابر افزایش پیدا کرده است که ارتباط منطقی با جمعیت در حال رشد ندارد، چرا که جمعیت جهان در این سال‌ها فقط یک پنجم افزایش یافته است.
در سراسر این کره خاکی، هر سال بیشتر از ۸۰ میلیارد قطعه لباس خریداری می‌شود که بیشتر آنها با پایان فصل یا حتی پیش از آن راهی سطل زباله خواهند شد. موسسه منابع جهانی (The World Resources Institute) تخمین می‌زند که صنعت «مد پرشتاب»، «مد سریع» یا همان «فست فشن» هر سال حدود ۲ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تُن دی‌اکسید کربن تولید می‌کند؛ یک گاز گلخانه‌ای بسیار قوی که روند گرم شدن کره زمین یا همان تغییرات آب و هوایی نامطلوب را سرعت می‌بخشد؛ تغییراتی که در نهایت منجر به دگرگونی‌های عظیم و نامطلوب در کره زمین خواهد شد.
فست فشن چیست؟
اصطلاح «مد سریع» یا همان «فست فشن» رویکرد به نسبت جدیدی در زمینه طراحی، تولید و بازاریابی لباس است که ما را برای رسیدن به تازه‌ترین‌های دنیای مد ترغیب می‌کند. این نیاز در نهایت با تولید انبوهی از لباسهای ترند بازار یا مد روز که در سریع‌ترین زمان ممکن و احتمالا قیمتی ارزان از طریق مزون‌ها و فروشگاه‌های کوچک و بزرگ به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد، تامین خواهد شد.
فست فشن چه به روز محیط‌زیست خواهد آورد؟
گزارش مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۲۱ میلادی، نشان داد که صنعت مد و زنجیره تامین آن، سومین آلاینده بزرگ سیاره سبز است (رتبه نخست به تامین غذا و رتبه دوم به ساخت و ساز اختصاص دارد) و به طور مشخص و قطعی مسئول انتشار پنج درصد از گازهای گلخانه‌ای در جهان است.
دشمن‌های تشنه و سرسخت سیاره سبز
صنعت فست فشن، هر ساله ۱/۵ تریلیون لیتر آب مصرف می‌کند و این یعنی برای تامین لباس‌هایی که ما بر تن می‌کنیم، صنعت فشن رتبه دومین مصرف‌کننده بزرگ آب در جهان را به خود اختصاص داده است؛ از تولید رنگ‌ها و مواد شیمیایی گرفته تا کشت‌وکاری که برای تامین برخی پارچه‌های پنبه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای مثال، پارچه پرکاربردی مانند جین را در نظر بگیرید؛ برای تولید یک شلوار جین معمولی، به طور تقریبی به یک کیلوگرم پنبه احتیاج داریم؛ از آنجایی که پنبه در اقلیم‌های خشک کشت و تولید می‌شود، برای تولید حدود یک کیلو پنبه، بین هفت هزار و پانصد تا ده هزار لیتر آب مورد نیاز است. این میزان معادل آب آشامیدنی ده سال یک انسان بالغ است. و این یعنی همین شلوار جین‌های ساده‌ای که دوست همیشگی ما هستند، می‌توانند یکی از سرسخت‌ترین دشمن‌های سیاره سبز باشند.
الیاف مصنوعی، شریک جرم هستند
علاوه بر این، شاید تعجب کنید اگر بدانید بخش زیادی از دی‌اکسید کربنی که دنیای مد مسئول تولید آن است، به خاطر الیافی است که در لباس‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این میزان از آلاینده‌ها ناشی از وابستگی بیش از حد ما به الیاف مصنوعی است که حدود ۶۵ درصد لباس‌ها را تشکیل می‌دهند. الیاف مصنوعی، که بیشتر از جنس پلی‌استر و نایلون تهیه می‌شوند نه تنها تجدیدپذیر نیستند، بلکه از سوخت‌های فسیلی (یعنی نفت خام) گرفته می‌شوند. تخمین زده می‌شود که هر ساله ۳۴۲ میلیون بشکه روغن در تولید الیاف مصنوعی استفاده شود.
از کمد تا زباله‌دان راهی نیست
میانگین دفعات پوشیدن یک قطعه لباس در انگلستان بر اساس گزارش بنیاد الن مک آرتور انگلستان، در فاصله سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۵ میلادی حدود ۳۶ درصد کاهش یافته است. جالب است بدانید که در همان دوره زمانی، میزان تولید لباس دو برابر شده است. در میانگین جهانی هم، آمارها نشان می‌دهد که در دو دهه گذشته، میزان خرید لباس در جهان، به ۲ برابر افزایش یافته است و این در حالی است که ما، بیشتر این لباس‌ها را در مدت زمانی که حدود نصف گذشته است نگهداری می‌کنیم و خیلی زود هم آنها را روانه زباله‌ها خواهیم کرد.
برای اینکه تصویر واقعی‌تری از حجم زباله تولید شده از لباس‌ها داشته باشیم، می‌توان این‌طور گفت که به طور تقریبی در هر ثانیه، یک کامیون پر از لباس در گوشه‌ای از جهان سوزانده شده و یا راهی محل دفن زباله‌ها می‌شود. ۹۲ میلیون تُن زباله در هر سال، دسته گلی است که ما به کمک صنعت فست فشن به آب داده‌ایم. یعنی می‌توان گفت که به طور تقریبی ۸۵ درصد از پارچه‌هایی که هر سال به بازار می‌آیند، عمر بسیار کوتاهی دارند و در همان سال راهی زباله‌دان می‌شوند.
چاره کار چیست؟
بر اساس پیش‌بینی کارشناسان حوزه محیط زیست و دنیای مد، در صورتی که روند فعلی تولید، خرید و دور ریختن لباس ادامه داشته باشد، این صنعت تا سال ۲۰۵۰ میلادی، بیشتر از یک چهارم گازهای گلخانه‌ای جهان را تولید خواهد کرد. با این حال، در صورتی که گام‌هایی برای مقابله با فست فشن برداشته شود، شاید بتوان از این فاجعه زیست محیطی جلوگیری کرد. اما در این میان، ما چگونه می‌توانیم سهمی در حفظ کره زمین داشته باشیم؟
به فرهنگ مد پایدار، پایبند باشید
به فرهنگ‌های سنتی پوشش پایبند باشیم. فرهنگی که به جای استفاده از لباسهای کم کیفیت فصلی، ما را به استفاده از لباس‌هایی با کیفیت، ماندگار و فراتر از مد روز دعوت می‌کند. فرهنگی که کمک کرده است در طول قرن‌هایی که از تاریخ پوشش بشر می‌گذرد، این سیاره خاکی هنوز هم میزبان ما باشد.
عادت‌های خرید خود را تغییر دهید:
یکی دیگر از بهترین راه‌ها برای مبارزه با زباله‌ها و آلودگی‌های مربوط به صنعت مد، تغییر عادت‌های خرید است.
در بیرون انداختن لباس‌ها خیلی عجله نداشته باشید. پیش از اینکه از سر یک لباس دست بردارید، بررسی کنید که آیا ممکن است به جای خرید یک لباس جدید، همین لباس را تعمیر کنید یا با کمی تغییر، دوباره از آن استفاده کنید؟
برای اطمینان از ماندگاری بیشتر لباس‌ها، وقت بیشتری بگذارید و حتما لباسهای خود را در دمای پایین لباسشویی بشویید. همچنین بدون دلیل از شوینده‌های بسیار قوی لباس و لکه‌برها استفاده نکنید چرا که این ترکیبات شیمیایی عمر لباسهای شما را به شدت کاهش می‌دهند.
اگر قصد خرید لباسهای جدید دارید، به دنبال لباس‌هایی با کیفیت باشید. سعی کنید سهم پلی استر را در انتخاب‌های خود کاهش دهید و به خودتان یادآوری کنید که مواد مصنوعی مانند پلی استر تقریبا سه برابر بیشتر از پارچه‌های دیگر کربن آزاد می‌کنند.
برای خرید لباسهای جدید، از فروشگاه‌های محلی تولید کالا و لباسهای سنتی دیدن کنید.
لباسهای خود را اهدا کنید
لباسهای خود را دور نیندازید، آنها را اهدا کنید. تعداد زیادی خیریه در گوشه و کنار این شهر فعالیت می‌کنند که از لباس استفاده شده شما استقبال می‌کنند. با این کار شما، شانس دوباره‌ای به لباس‌ها داده‌اید و شاید بتوانید سهم اندکی در کاهش زباله‌های پارچه و لباس داشته باشید.
فرهنگ بازیافت لباس را جدی بگیرید
اگر لباسهای شما قابل تعمیر نیستند، آنها را بیرون نریزید. حتی لباسهای لکه‌دار یا پاره شده هم می‌توانند بازیافت شوند. این لباسهای غیرقابل پوشیدنی که به منسوجات قابل بازیافت معروف هستند، این قابلیت را دارند که به محصولات جدیدی تبدیل شوند.
لباسهای سازگار با محیط‌زیست خریداری کنیم
لباسهای سازگار با محیط زیست یا سبز و دوستدار محیط زیست هنوز آنقدر که باید در دسترس نیستند اما در صورتیکه تقاضا برای آنها بیشتر شود، بدون تردید تولیدکنندگان صنعت پوشاک هم توجه بیشتری به این محصولات خواهند داشت. البته از آنجایی که قیمت تمام شده این لباس‌ها، بیشتر از لباسهای فست فشن است، احتمالا عده کمتری بودجه کافی برای خریداری آنها خواهند داشت.
لباسهای ایرانی بخریم
بخشی از آلودگی تولید شده از سوی صنعت مد و فشن، ناشی از حمل و نقل لباس‌ها و محصولاتی است که باید به دست مصرف‌کنندگانی برسند که ممکن است در گوشه دیگری از جهان، در انتظار آن محصول باشند. فست فشن، همان‌طور که از نامش برمی‌آید، باید خیلی زود به دست مصرف‌کنندگان برسد پس بسیاری از راه‌های قدیمی‌تر رساندن لباس به دست مشتریان، از جمله حمل و نقل دریایی، جای خود را به حمل هوایی داده است و این یعنی تولید بیشتر گازهای گلخانه‌ای.
یکی از راهکارهای حامیان محیط زیست برای کاهش این اثر، استفاده از لباس‌هایی است که در یک محدوده جغرافیایی مشخص تولید شده‌اند و برای حمل آنها، نیازی به طی مسافت‌های طولانی وجود ندارد. پس شما هم برای اینکه سهمی در کاهش ردپای کربن در صنعت مد داشته باشید برای انتخاب لباس مورد نظرتان، به سراغ تولیدکنندگان ایرانی بروید.
استراتژی همیشگی «زییین» رفتن به سراغ صنایع دستی و میراث هنری بازمانده از پیشینیان و باز طراحی آنها بر اساس سلیقه و نیازهای امروزی بوده است. لاین فشن زییین نیز براساس همین دیدگاه مدتی است آغاز به کار کرده و تلاش می‌کند با الهام از شیوه‌های کهن پارچه‌بافی و طراحی و دوخت لباس در جای‌جای فلات ایران، تن‌پوش‌هایی با طراحی مدرن ارایه کند. در این مسیر ویژگی بنیادین دیگر کار ما تمرکز بر مد و فشن دوستدار محیط‌زیست و مبتنی بر توسعه پایدار است.
در فشن سبز خبری از تولید در حجم بالا و سرعت زیاد (Fast Fashion) نیست. در عوض تمرکز اصلی بر هنرهای دستی و اصیل است، هنرهایی که آماده‌سازی هر بخش آن به زمانی مشخص نیاز دارد. ما برهمین اساس با الهام از هنرهای سنتی ایرانی از طرح‌هایی با استفاده از هنر قلم‌کاری، سوزن‌دوزی، پته‌دوزی،سوزن‌دوزی و سیاه‌دوزی و… در تولیدات خود استفاده می‌کنیم که همه جزییات‌شان نیز هنر دست هنرمندانی از سراسر کشور است.
در فشن دوستدار محیط زیست همچنین خبری از مواد و رنگ‌های شیمیایی و غیرطبیعی و یا پارچه‌های دورریختنی و بلااستفاده نیست چون هنرمندان و طراحان ما از همه آنچه که در اختیار دارند دست به طراحی و تولید انواع تن‌پوش‌های جدید یا اکسسوار جانبی مثل کیف و زیورآلات و شال و…. می‌زنند.
تولید با کیفیت و با ماندگاری بالا یکی از راه‌های مهم کمک به حفاظت از محیط‌زیست و طبیعت است. این جمله یک شعار تبلیغاتی صرف نیست، بلکه یک استراتژی هدفمند و آزموده شده است که اثرات خود را بر کاهش مصرف نیز نشان داده. ما در بخش فشن «زییین» همین اصل اساسی را در همه تولیدات‌مان در نظر داریم و معتقدیم با تولید تن‌پوش‌های باکیفیت و برآمده از دل طبیعت با ماندگاری و دوام بالا، می‌توان نیاز مصرف‌کننده به خرید لباسهای پرشمار ولی بی‌کیفیت را برطرف کنیم.
ما در تلاشیم هر آنچه که تولید می‌کنیم علاوه بر ثبات پارچه و طرح و دوخت، به لحاظ جذابیت و زیبایی نیز برای مدت زمانی بلند جذابیت و شکوه خود را در نگاه بیننده حفظ کند تا نیاز مصرف‌کننده به خرید لباسهای جدید و مصرف‌گرایی بیشتر را کاهش دهیم.
